بوټBOOT

بوټBOOT :
بوټ کول ( Booting) هغه خود کاره پروسه ده چې دکمپيوټر د پيلولو (start) اويادبياپيلولو (restart) سره سمه پيل کيږي .که کمپيوټر له سره چالان شي) Cold Boot )اوکه تيار روښانه کمپيوټر بيا له سره چالان شي نو) Warm Boot ) بلل کيږي .
هر ځل چې کمپيوټر چالانيږي هسته ) kernel) اود عامل سيستم (Operating system ) لارښوونکي نور ډير کاريدونکي پروګرامونه، له تل پاتې خوندي ځايه (Hard disk )، موقتي خوندي ځای يا حافظې (RAM) ته اړول کيږي .
Kernel د عامل سيستم هسته ده چې د کمپيوټرحافظه او پرزې اداره کوي . دا په حافظه کې پاتې کيدونکی دی ، يعنې تر څو چې کمپيوټر روښانه وي نو کرنل فعال وي او د عامل سيستم نورې برخې نه پاتې کيدونکي دي ، يعنې په هارډسک کې وي او چې کله اړتيا شي نو حافظې ته راځي او فعاليږي .
په بل عبارت په حافظه کې د عامل سيستم (Operating system ) ځای په ځای کولو ته بوټ کول وايي چې معمولا د سخت ډسک Hard disk) ) له لارې تر سره کيږي .
د بوټ کولو بهير :
١_ کله چې کمپيوټر روښانه شي ، برښنا برابرونکې ( Power Supply) د کمپيوټر پرزو ته، برښنايي سګنالونه استوي .
٢_ د برښنا په مرسته د پراسسر ( Chip ) ځان له سره عياروي اود( ROM ) په چيپ کې( BIOS ) لټوي . په بايوس کې د کمپيوټر د چالانولو لارښوونې وي چې دا لارښونې د( Bootstrap ) په نامه ياديږي .
٣_ بايوس يو لړ ازموينې کوي څو معلوم کړي چې د کمپيوټر فزيکي پرزې سمې کار کوي که نه . دا پروګرام د روښانولو ځان ازمويلو ( Power On Self Test ) په نا مه ياديږي چې لنډيز يې POST ) (دی .
٤_ د POST پايلې د CMOS Complementary metal oxide semiconductor) ) د چيپ له معلوماتو سره پرتله کيږي .د CMOS چيپ د برښنا د قطع کيدو په وخت کې د کمپيوټر اړونده پرزو لکه د حافظې اندازه ، د ډيسک ډرايونو ډولونه ، دکيبورډاو سکرين عيارونې ، اوسنۍ نيټه او وخت او د کمپيوټر چالانولو نور معلومات ساتي .بايوس د کمپيوټر دموجودو او يا نويو پرزو پيژندنه هم په غاړه لري .
٥_ که د POST ازموينې بريالۍ وي نو بايوس د عامل سيتم اړونده فايلونه چې (System Files ) بلل کيږي لټوي .
د BIOS د بوټ مرحله د( r Bootstrap Load ) د فعالولو سره سمه پيل کيږی . د کمپيوټر د هارډ ډسک په جدول کې بوټ سکټر (Boot Sector) لټوي . په بوټ سکټر کې د هر عامل سيستم (OS) ماسټر بوټ ريکارډMBR (Master Boot Record) پروت وي .
کله چې بوټ سټراپ لوډر ، MBRماسټر بوټ ريکارډ پيدا کړي نو لکه څنګه چې مونږ دچرمي موزې په پښو کولو کې د يوې وړی چرمي ټوټی نه چی د بوټ په شا کې وي او دهغۍ په راښکلو سره بوټ په پښه کوو همداسی عامل سيستم د( Bootstrap Loader) په زور فعاليږي .
وروسته بيا اختيار عامل سيستم (وينډوز، ډاس ، لينوکس ...) ته ورکول کېږي . او په دې توګه د بوټ کولو بهيربشپړيږي .